Kezban (1,5 yasinda disi iguana), klinigimize 10 gunden beri devam eden istahsizlik sikayeti ile geldi. Genel muayenesi yapilan ve anemnezi alinan Kezban’in bakim sartlari ve klinik bulgulari degerlendirilerek  agizdan hazirlanan gidalarla beslenmesine ve dehidrasyonu gidermek amaciyla rehidrasyon tedavisine karar verildi. Ancak devam eden 5 gun icinde dehidrasyonun ve istahsizligin artmasi nedeniyle Kezban’in DV ve LL rontgenleri cekildi ve inhalasyon (gaz) anestezisi altindaki sedasyon sonrasi kan numunesi alinarak hemogram ve biyokimya testleri yapildi. Anemnez, klinik bulgular, rontgen ve kan tahlillerin degerlendirilmesi sonucu Kezban’da yumurtlama guclugu (distosi) teshis edildi. Dehidrasyon ve istahsizligin 2 haftadan fazla devam etmesi nedeniyle konservatif tedavi ve operasyon secenekleri degerlendirilerek operasyon yapilmasina karar verildi. Preoperatif medikal tedavileri yapilan Kezban, inhalasyon anestezisi ile operasyona alindi. Basarili gecen ovariosalfingektomi operasyonu  neticesinde 30 adet yumurta abdominal kaviteden uzaklastirildi. Postoperatif medikal tedavileri 7 gun suren ve 7.gunde yemek yemeye baslayan Kezban su anda saglikli olarak hayatina devam etmektedir. 

Yumurtlama Guclugu (Distosi) nedir?

Distosi, follikullerin ya da yumurtalarin disi genital kanalda tutulmasidir. Distosi surungenlerde oldukca sik karsilasilan bir problemdir ve dogal ortaminda yasamayan iguanalarin %10’unu her yil etkilemektedir.

Distosinin gorulmesinin nedenlerinin en basinda uygun yumurtlama alaninin bulunmamasi yer almaktadir. Surungenler dogal hayatlarinda yumurtlama zamani geldiklerinde uygun ortam ve isida kendilerine agac diplerinde yer yaparlar ancak bu canlilara esaret altinda bulunduklari yerlerde bu ortam saglanamazsa distosi sekillenebilir. Bununla birlikte uygun olmayan bakim sartlari ve ortam isisi, yetersiz beslenme, dehidrasyon ve zayif fiziksel kondisyon da distosi nedenleri arasinda yer almaktadir.

Muayenede, hastanin bulundugu ortam sartlari (beslenme sekli, ortamin isisi, terreryumunun boyutlari gibi ) ayrintili olarak degerlendirilmelidir. Yumurtlama guclugu ceken iguanalar halsiz, depresif ve dis ortama karsi tepkisiz olurlar. Zayif, dehidre ve fiziksel kondisyonlari kotu olabilir. Kloakal prolaps (fitik) ayirt edici bir tani olabilir.

Hastaligin tanisi anemnez, klinik bulgular, palpasyon ve radyografi ile konulmaktadir. Ultrasonografi taniyi dogrulamak icin faydali bir yontemdir.  Ozellikle 4 haftadan fazla suren istahsizlik yumurtlama guclugunu akla getirmektedir. Palpasyonda koelomik bolgede yumurtalar ele gelirken, radyografi ile tani dogrulanmaktadir.

Eger disi canli, dis uyaranlara karsi tepkili ve genel durumu iyi ise distosi acil mudahele gerektiren bir hastalik degildir ancak yumurtlamanin gecikmesi komplikasyonlarin artmasina ve tedavinin basarisinin azalmasina neden olmaktadir.

Yumurtlama baslamasina ragmen 48 saat icerisinde tamamlanmadiysa asagidaki secenekler yapilabilecekler arasinda yer almaktadir;

-Bakim sartlari: ortam isisi, yuvanin bulundugu yer, yeterli sivi alimi ve cevresel faktorler degerlendirilir.

-Kalsiyum ve oksitosin enjeksiyonlari- Obstruksiyon halinde kontraendikedir.

-Fiziksel manipulasyon- Yumurtlarin rahatca hissedilebildigi canlilarda nazikce yumurtalar kloakaya dogru ilerletilir. Ancak bu manipulasyon yumurtalarin yirtilmasina, oviduk rupturuna, prolapsusa ya da belki de olume neden olabilmektedir. Genel anestezi altinda yapilan manipulasyonlarda riskler daha azdir.

-Perkutan ovosentez: Bu islem enjektor ignesi ile yumurtalarin aspire edilerek daha kucuk boyuta getirilmesi ve yumurtlamanin kolaylastirilmasi esasina dayanmaktadir. Ancak islem esnasinda yumurta isleminin koelomik bosluga bulasmamasina dikkat edilmelidir.

-Pankreatik enzimler

Eger yumurtlama islemi 2 hafta ya da daha fazla sure icinde gerceklesmediyse ya da dehidrasyon ve halsizlik varsa ovariosalphingektomi operasyonu degerlendirilir. Ozellikle yukarida belirtilen tedavi metodlari basarili olmadiysa obstruksiyon mevcut ise ya da prolapsus  ovidukt dokusuna zarar verdiyse operasyon endikedir.

Disi iguanalari distosiden korumak icin bakim sartlarinin uygun olmasi ozellikle de gidasina ve ortamin isisina dikkat edilmesi gerekmektedir.

DYSTOCIA IN IGUANA

Dystocia is common in reptiles and may affect 10% of the captive population annually; snakes appear to be the particularly susceptible. Dystocia is the retention of follicles or eggs in the female and is common in lizards (mainly iguanas) and snakes.

 The most common cause of dystocia in lizards is the absence of a suitable nesting site and media but other factors include poor husbandry, improper temperature, poor or inadequate diet, dehydration, poor physical condition.

History may include lack of a suitable nesting site or media, poor husbandry including unsuitable temperatures and inappropriate caging. Access to a mate is not necessary. Lizards with dystocia may be lethargic, depressed, non-responsive or display unusual behaviour. They may be anorexic, dehydrated and in poor physical condition. On physical examination the coelomic cavity may be enlarged and there may be palpable round masses. Cloacal prolapse may be an associated sign.

Diagnosis is based on history, clinical signs, palpation and radiography; ultrasound is useful for confirmation. Dystocia is suggested by a history of a lack of an acceptable site for oviposition and anorexia over four weeks. Clinical signs include a swollen coelomic cavity with round masses on palpation. Radiography may confirm this.

Dystocia is usually not an emergency situation if the female is bright, alert and responsive, but delay increases the risk of complications and decreases the chance of a successful treatment. In cases where parturition ceases, treatment for dystocia should be instigated within 48 hours. 

Once oviposition begins but does not complete within 48 hours consider:

• Husbandry practices – assess temperature, nesting site, rehydration and surrounding environment.
• Calcium and oxytocin injections – Calcium gluconate is given followed by oxytocin.
• Physical manipulation – it can relieve dystocia in species where individual eggs can be palpated and gently manipulated to the cloaca. However, this procedure carries the risk of egg rupture, oviduct rupture, prolapse and perhaps death. Risks are decreased if this procedure is carried out under general anaesthetic.
• Percutaneous ovocentesis – this method involves inserting a large gauge needle through the ventrum into the egg and aspirating the contents. This results in a smaller egg that may be easier to pass. Caution must be taken to not allow any of the egg contents to escape into the coelomic cavity.
• Use of pancreatic enzymes 

 Surgery is indicated for relief of dystocia if the above fail, if there is an obstruction or if there is prolapsed devitalised oviduct tissue.

 For prevention, good nutrition and keeping lizards and snakes within their preferred optimum temperature zone (POTZ) will decrease the incidence of maternal causes of dystocia. Iguanas that are housed in enclosures at least 2m high and can climb up and down for eating appear to have fewer incidences of dystocia. The best prevention for dystocia is neutering your iguana.